Tarım ve Orman Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, önemli göç yolları üzerinde yer alan Türkiye'de yürütülen halkalama çalışmaları ile kuşların göç ve nüfus dinamikleri araştırılıyor.
Kuşları yakaladıktan sonra kuşların kimliğinin belirlenmesi ve gerektiğinde morfometrik ve diğer ölçümlerin yapılabilmesi için tür, yaş, cinsiyet gibi bilgilerin kaydedilmesi ve halkanın kuşların bacaklarına takılması işlemine “zilleme” adı verilmektedir. Ornitolojik araştırmalarda halkalama çalışmaları önemli bir yere sahiptir.
Düzenli telekız çalışması 2002'de başladı
Türkiye'de 2002 yılına kadar düzenli ve kapsamlı bantlama çalışmaları yapılmamasına rağmen DKMP Genel Müdürlüğü, ODTÜ Biyoloji Bölümü ve Kuş Araştırma Derneği arasında imzalanan işbirliği protokolü ile “Ulusal Bantlama Programı (UHP)” başlatıldı.
Program kapsamında ODTÜ yerleşkesinde yapılan çalışmaların ardından Samsun Kızılırmak Deltası'nda halkalama faaliyetleri başlatılmış ve Ondokuz Mayıs Üniversitesi bünyesinde sürdürülerek günümüze kadar devam etmiştir. Programın kapsamı yeni türe dayalı istasyonlar ve stüdyolarla genişletildi. 2005'ten bu yana Avrupa Kuş Halkalama Birliği'ne (EURING) uluslararası geri bildirimler rapor edilmektedir.
Halihazırda ülkede ilkbahar ve sonbahar göç dönemlerinde Cernek ve Eymir kuş halkalama istasyonları, Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi, Boğazkent Uygulamalı Çevre Eğitimi ve Çınlatma İstasyonu'nda düzenli çınlama faaliyetleri yürütülmektedir.
İstasyonlar, DKMP Genel Müdürlüğü ve üniversitelerle belirlenen protokoller çerçevesinde çalışırken, bu noktaların dışında da zilleme faaliyetleri yürütülüyor.
Kelaynaklar özel yetkili veterinerler tarafından halkalanıyor
Yapılan çalışmalar sonucunda kelaynakların ülkede neslinin tükenmesi engellendi. Göç döneminden önce istasyona getirilen Kuzey Kelaynakları yalnızca üreme dönemlerinde serbest bırakılıyor.
Keşiş aynaklarının çınlaması enstitünün veteriner hekimleri tarafından “özel zil” lisansı ile gerçekleştirilmektedir. Üreme mevsiminin ardından kelaynaklar kafeslere alınır ve yetişkin kelaynakların elenmesi sağlanır.
Bu kapsamda 2023 üreme sezonunda toplam 57 adet yeni doğan yavru halkalandı. Bu yavruların biyometrik ölçümleri alınarak kayıt altına alındı, genetik ve cinsiyet çalışmaları için örnekler toplandı.
Öte yandan geçtiğimiz yıl İzmir Gediz Deltası'nda DKMP Genel Müdürlüğü, Ankara ve Ege Üniversiteleri ve Uluslararası Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) iş birliğiyle flamingo halkalama çalışmaları gerçekleştirildi. Bu kapsamda Ağustos 2023'te yapılan çalışmalarda 262 yavru flamingoya hem metal hem de PVC halkalar takılarak tüy ve parazit örnekleri alındı.
Vinçlerin sesi devam ediyor
Genel Müdürlük tarafından ülkede nesli tehlike altında olan türlere yönelik eylem planı hazırlanarak uygulamaya konuldu. Bu kapsamda 2013 yılında hazırlanan “Vinçlere Yönelik Ulusal Eylem Planı”nın birinci dönemine (2014-2019) ait ilk uygulama planı tamamlanmış olup, 2020-2024 yıllarını kapsayan ikinci uygulama dönemi devam etmektedir. Bu nedenle turnaların üreme, beslenme ve kışlama alanlarının belirlenmesi amacıyla uydu vericileri ile zil ve takip çalışmaları yürütülüyor.
Elde edilen bilimsel veriler ışığında turnaların üreme, yaz, kışlama ve göç dönemlerinde önemli barınma alanları belirlenmeye başlanmıştır. Bu çalışmalar kapsamında 2023 yılında 27'si olmak üzere toplam 152 vincin zili çaldırıldı. Ayrıca geri bildirim sağlanan vinçlerin kayıtlarına başlandı.
Geçtiğimiz yıl Türkiye'de DKMP Genel Müdürlüğü'nün koordine ettiği tüm halkalama çalışmaları sonucunda 190 türden 23 bin 794 kuş halkalandı. Söz konusu zil çalışmalarından 22.756 adedi zil istasyonlarında gerçekleştirildi.
İstasyonlarda en çok halkalı 10 kuş türü ise karabaş bülbül, ardıç kuşu, bülbül, bülbül, beyaz gerdanlı bülbül, ötleğen, ötleğen, kızılkuyruk, ak gerdanlı bülbül ve ardıç kuşu olarak sıralandı.
“Yaban hayatını koruma faaliyetleri en önemli iş alanlarımızdan biri”
Açıklamada görüşlerine yer verilen Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, önemli kuş göç yolları üzerinde bulunan Türkiye'nin zengin yaban hayatına sahip olduğunu belirterek, şunları söyledi: “Yaban hayatını koruma ve geliştirme çalışmalarımız en önemli alanlarımızdan biridir. iş yüzünden.” dedi.
Bakanlığa bağlı DKMP Genel Müdürlüğü'nün bu zenginliğin korunması için sürekli olarak gerekli çalışmaları yürüttüğünü vurgulayan Yumaklı, şöyle konuştu:
“Çaldırma istasyonlarında izleme faaliyetleri kapsamında yürütülen halkalama çalışmalarının yanı sıra, hastalık, yaralanma gibi nedenlerle doğada bulunan kuşlar da bakım ve rehabilitasyon süreçlerini tamamladıktan sonra doğaya iade edildiklerinde de halkalanıyor. Teşekkür ederiz. Halkalama çalışmaları sayesinde yaban hayatının önemli bir bölümünü oluşturan kuş türleri korunmakta ve elde edilen veriler bilimsel araştırmalara ışık tutmaktadır.”